Afgelopen maandag is, in Srebrenica en ook in ons eigen land, de val van deze ‘beschermde’ enclave op 11 juni 1995 herdacht. Vooral is gedacht aan de ruim achtduizend mannen en jongens die bij die gelegenheid genadeloos om het leven gebracht zijn. Velen rusten intussen in een graf, hebben een steen waarop hun naam vermeld staat. Van vele anderen is het graf nog onbekend, of moet aan de hand van de stoffelijke resten nog altijd de identiteit worden vastgesteld.
Op het Lek & Linge college, een van de twee grote middelbare scholen in mijn woonplaats, wordt nu al voor de tweede keer aan HAVO eindexamenleerlingen de mogelijkheid geboden, zich een jaar lang intensief in de geschiedenis van Bosnië te verdiepen en in het bijzonder in de burgeroorlog waardoor dit land in de beginjaren negentig van de vorige eeuw werd geteisterd.
Alweer een paar weken geleden was ik in dat kader in de gelegenheid, een klein leerlingensymposium bij te wonen, waarop Alma Mustafic als gastspreekster was uitgenodigd. Alma is, nadat Mladic met zijn troepen de enclave had ingenomen, als 14-jarig meisje met haar moeder en broertje per bus afgevoerd en uiteindelijk in Nederland beland. Haar vader, die een baan als elektricien had op de Nederlandse compound, hoopte dat zijn VN pasje zijn veiligheid zou garanderen. Die hoop bleek tevergeefs. Rizo Mustafic is een van de achtduizend vermoorde mannen.
Zoveel jaar later kan zijn dochter dit verhaal aan een ademloos luisterend en zichtbaar geraakt publiek van leerlingen en andere belangstellenden nog altijd niet zonder tranen vertellen. Even indrukwekkend is haar dringende oproep aan diezelfde leerlingen om in onze eigen tijd geen gehoor te geven aan welke vorm van etnische ideologie, nationalisme en religieus fanatisme dan ook. Tot de oorlog uitbrak, leefden in Bosnië Kroaten (meestal rooms-katholiek), Serviërs (meestal behorend tot de Servisch-orthodoxe kerk) en Bosnische moslims in harmonie. Religieuze en culturele verschillen vormden geen obstakel om samen te leven. Pas toen het gif van ‘’eigen volk” werd geïnjecteerd en het “wij/zij” denken werd aangewakkerd, werd deze multiculturele samenleving tot een hel.
Hoeveel geschiedenislessen hebben we nog nodig voor we dit werkelijk ter harte nemen?
