Afgelopen vrijdag was het Holocaust Remembrance Day. Op die dag werden de toen nog levenden in vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau bevrijd, een bevrijding die voor tallozen te laat kwam. Misschien was het vanwege het eerdere bericht vorige week, dat volgens een enquête van de Joodse belangenorganisatie Claims Conference bijna een kwart van de jongeren in ons land twijfelt aan de holocaust als zodanig, of tenminste aan het aantal vermoorde mensen daarbij, dat ik dit jaar alert was op een herdenkingsceremonie in mijn eigen stadje. Immers, in Culemborg liggen maar liefst 37 Stolpersteine, in 2012 eigenhandig gelegd door de Duitse kunstenaar Günther Demnig. Wie op de Markt de ijssalon betreedt, wordt er elke keer aan herinnerd, dat daar twee generaties geleden een vader, een moeder en een kind woonden die van de ene op de andere dag uit het midden van de stadsgemeenschap verdwenen, opgehaald door Nederlandse politiemensen, om uiteindelijk in Buchenwald en Auschwitz een bitter einde te vinden. Een goede vijftig mensen hadden zich vorige week vrijdag bij het monument achter de voormalige synagoge verzameld. Veelal leeftijdgenoten van mijzelf, maar – verheugend - ook aanzienlijk jongere mensen, in de leeftijd van mijn kinderen. Het hardop voorlezen van 37 namen door een vertegenwoordiger van de Joodse gemeenschap, afgesloten met een fragment uit het ‘Kaddisj’, liet diepe indruk achter. Zolang je naam niet vergeten wordt, ben je in zekere zin nog present. Als teken daarvan legden alle aanwezigen, terwijl een violist weemoedige melodieën speelde, een steentje bij het herinneringsmonument achter de oude sjoel. Hoe verbindend kan een simpel ritueel zijn! Onder de indruk, maar niet gedeprimeerd gingen we huiswaarts. De gedachte dat deze ceremonie op deze zelfde dag in tal van dorpen en steden in ons land – en elders in de wereld – plaatshad, stelde me gerust. Hoewel opzettelijke kwaadwilligheid moeilijk bestreden kan worden en we weerloos tegen domheid zijn, helpen dit soort manifestaties in ieder geval tegen onwetendheid.
