Toen Anders Breivik op vrijdag 22 juli 2011 een bomaanslag in de regeringswijk van de Noorse hoofdstad Oslo pleegde, gevolgd door een schietpartij op een zomerkamp van de jeugdafdeling van de sociaaldemocratische Noorse Arbeiderspartij op het eiland Utøya, waarbij in totaal 77 meest jonge menen het leven verloren, verkeerde hij niet in een psychose of onder invloed van drugs. Zowel voor de bomaanslag als voor de schietpartij heeft Breivik een bekentenis afgelegd, waarin hij stelde dat de aanslagen die hij jarenlang had voorbereid, 'gruwelijk maar noodzakelijk' waren in de strijd tussen ‘internationalisme en nationalisme’. Ik bevond me op die dag in Mazar-es-Shariv, op de internationale ISAF-basis in de nabijheid van deze grote stad in het noorden van Afghanistan. De internationale gemeenschap probeerde daar een democratie te vestigen, iets dat jammer genoeg tot op heden niet gelukt is. De Noren waren min of meer onze buren op de basis, we trokken vaak naar hun compound, omdat ze als enigen over een voetbalveldje – met kunstgras- beschikten, dat ze grootmoedig aan alle liefhebbers ter beschikking stelden. Onthutsend was het voor hen, dat deze aanslag niet plaatshad in het onrustige en woeste land waar zij als militairen voor stabiliteit en veiligheid moesten zorgen, maar in hun altijd zo rustig, stabiel en veilig geachte vaderland.
Sinds Breivik hebben we intussen alweer de nodige aanslagen gekend, waarvan een niet gering aantal werd gepleegd door rechts-extremistische eenlingen, die griezelig goed voorbereid aan hun daden begonnen. Voorlopig nieuw dieptepunt was de actie van Payton Gendron vorige week bij een supermarkt in Buffalo. Ook hij maakte geen geheim van zijn antisemitisme, anti-pluralisme, anti-internationalisme. Nog even los van het feit dat men in de Verenigde Staten verbijsterend gemakkelijk aan wapentuig schijnt te komen, schokte mij vooral de jeugdige leeftijd van deze terrorist. Toegegeven, radicale denkbeelden hebben meer mensen op die leeftijd. In eigen land vermoed ik, dat heel wat Forum-stemmers nog een lang leven voor zich hebben en daarmee hopelijk genoeg tijd om meer volwassen, meer genuanceerd te leren denken. Maar dat er soms eentje tussen zit, bij wie opruiende woorden en leuzen, verdachtmakingen, suggestieve opmerkingen en verdeel -en heers politiek tot deze uiterste consequentie kunnen leiden, is een huiveringwekkende gedachte. Te voorkomen valt het helaas niet, maar iedereen die in een positie verkeert waarin hij of zij met woorden en ideologieën, politiek of religieus gekleurd, mensen op dit spoor kan zetten, moet zich heel ernstig afvragen of we wel beseffen wat woorden kunnen uitwerken. Het geeft te denken dat het Hebreeuwse ‘dabar’ zowel woord als daad kan betekenen. Woorden, leuzen, preken, artikelen, tweets, spreekkoren, borrelpraat …het is als zaad. Eenmaal gezaaid onttrekt de werking zich lange tijd aan onze waarneming. Maar vroeg of laat wordt er geoogst. Veelal met vreugde. Soms met tranen van spijt en zelfverwijt.
