Vandaag begint de stille week, ook wel de goede week genoemd. Voor alle meelezers die niet kerkelijk gepokt, gemazeld of gemangeld zijn, een klein lesje liturgie. Deze zondag wordt Palmzondag genoemd, naar het verhaal dat alle vier de evangelisten vermelden, al verschillen de details, waarin Jezus op een ezeltje vanaf de Olijfberg afdaalt naar de stad Jeruzalem. Mensen trekken takken van de bomen, zwaaien ermee, spreiden hun jassen op de grond voor de voeten van deze nederige ruiter, en bidden: Hosanna! D.w.z. ''Heer, breng toch bevrijding!" Geen hoera of alaaf dus, maar een schreeuw om recht en vrijheid, gericht aan Hem die ze als Messias, als koninklijke bevrijder begroeten. Jeruzalem was immers een bezette stad in een bezet land.
Vanouds deden in protestantse kerken nieuwe ‘’lidmaten’’ belijdenis van hun geloof op Palmzondag, en op Goede Vrijdag namen ze dan voor het eerst deel aan het “Heilig Avondmaal”. Dat werd in de reformatorische traditie, waarin men zoveel mogelijk probeert om alle kerkelijke gebruiken te verbinden aan bijbelse teksten, op Goede Vrijdag gevierd, de dag dat Jezus gekruisigd is. De evangelisten Mattheüs, Marcus en Lucas melden dat Jezus met zijn leerlingen het Paasmaal vierde en tijdens die maaltijd brood en wijn nam en in verband bracht met zijn eigen sterven. Sterven ja, want Jezus eindigt zijn afdaling naar de koningsstad niet met een spectaculaire actie waarin Hij alle Romeinse soldaten om zeep helpt en de collaborateurs met het regiem erbij. Nog voor de sabbat ingaat, zal Hij zelf bezwijken onder de macht van het regiem.
Belangrijk echter is het om te beseffen, dat dit in de christelijke geloofsleer niet als nederlaag, maar juist als overwinning wordt gezien: zijn sterven is de ultieme overwinning van de zich gevende liefde. En kan daarom ook nooit het laatste woord zijn. Het wordt Pasen.
Voorafgaande aan Goede Vrijdag is in heel veel kerken gebruik om daarom ook op Witte Donderdag samen te komen. Witte Donderdag, omdat hier al enigszins vooruit gegrepen wordt op het paasfeest. Wit is de feestkleur! Waar traditioneel in veel protestantse kerken op Goede Vrijdag het avondmaal werd gevierd, is er ook een groot aantal kerken van PKN signatuur, waarin men dat sinds jaar en dag op Witte Donderdag doet, daarbij aansluitend bij het evangelie volgens Johannes. Opmerkelijk is dat in deze kerkdienst niet de ’’instelling van het avondmaal’’ centraal staat, maar de voetwassing, zoals verteld in Johannes 13. Het is paus Franciscus geweest die dit ritueel wereldwijd nieuw leven heeft ingeblazen, al is het in mijn eigen gemeente vooralsnog een brug te ver. Er is me althans nooit gevraagd of wij dit ook niet zouden kunnen invoeren.
Wat het wel gehaald heeft, is het kaarsenritueel in de Paaswake op Stille Zaterdag. In de avond, als het buiten al donker is, komen we samen in de nog niet verlichte kerk, waar vervolgens door een diaken de nieuwe Paaskaars, goed voor een heel jaar brandtijd, binnengedragen wordt. Aan die brandende Paaskaars ontsteken de kerkgangers die aan het gangpad zitten, hun eigen bij de ingang uitgereikte kaars, en geven vervolgens elkaar dat licht door. Een fantastisch gezicht, dat lopende vuurtje dat door de rijen gaat. Vanouds was de Paasnacht ook de doopnacht, reden waarom in deze viering ook altijd een of meer lezingen zijn die aan de doop doen denken.
In de oosters-orthodoxe traditie staat men in deze nacht na twaalven op om naar de kerk te gaan en daar op het kerkplein, kleumend van de kou, maar met een brandende kaars in de hand, de komst van de priester af te wachten en de zegen te ontvangen over een mandje met allerlei artikelen die met elkaar het dagelijkse leven symboliseren. Wij Hollanders, ten minste wij protestanten, zullen dit jaar in elk geval een uurtje korter slapen dan anders, maar ‘’waken” mag dat niet heten.