Twee dagen had ik in Kiev om land en bevolking van Oekraïne te leren kennen. Oekraïne, u weet wel, van dat referendum. Veel mensen weten het land niet eens op de kaart aan te wijzen. Dom, maar niet helemaal onverklaarbaar: Oekraïne is pas sinds 1991 weer een onafhankelijke staat, na bijna twee generaties satelliet van de Sovjet-Unie geweest te zijn. Met dat communistische verleden onderhouden de inwoners van Oekraïne een tweeslachtige relatie, die het bepalen van een eigen nationale identiteit nog knap ingewikkeld maakt.
Onder leiding van mijn gids en schoondochter Valentyna bezoek ik een aantal locaties waar de geschiedenis belicht wordt. Om te beginnen het Holodomor-monument, de herinnering aan de jaren twintig en dertig, waarin - de schattingen lopen uiteen - tussen de 3 en 10 miljoen bewoners van het Oekraïense platteland bezweken aan honger, toen ze met zware voedseltekorten werden geconfronteerd. Anti-Russische stemmen beweren: vanwege draconische maatregelen van Stalin, waarmee hij de ''koelakken", zelfstandige boeren met privébezit, op de knieën dwong. Als dat waar is - en het herinneringsmonument voert er allerlei bewijsmateriaal voor op - is er sprake van een vorm van genocide. En dat is dan ook wat Holodomor betekent: hongermoord.
Genocide, dat is een heel zware beschuldiging. Maar het verklaart waarom er nogal wat Oekraïners waren die de Duitse invasie van 1941 aanvankelijk als een bevrijding beschouwden. Van die opvatting kwam de meerderheid trouwens snel terug en veel Oekraïense soldaten vochten mee in het Rode Leger dat uiteindelijk de Nazi's terugsloeg uit de onmetelijke vlakten van de Sovjet-Unie. Het is niet ver lopen van het Holodomor-monument naar het Oorlogsmuseum, dat in gigantische beelden, reliëfs en schilderijen deze triomfantelijke overwinning op het fascisme bezingt. Lastig, zo'n geschiedenis: dezelfde Stalin die naar verluidt deze hongermoord op z'n geweten heeft, was ook de leider die Oekraïense soldaten en burgers, mannen en vrouwen, met ontelbare anderen, Russen, Georgiërs, Kazakken et cetera, wist te verenigen in een heldhaftige strijd tegen Hitlers fascisme. Onder diezelfde rode vlag met hamer en sikkel.
Nog lastiger wordt het, als in de hal van dit museum prominent een expositie blijkt ingericht, waar de - nu al vele- Oekraïense militairen worden herdacht die in de afgelopen paar jaar het leven lieten aan het oostfront, in de regio Donetsk. Gesneuveld in de strijd tegen de ''terroristen'', zoals de strijders voor onafhankelijkheid en aansluiting bij Rusland hier onverbloemd worden aangeduid.
Ingewikkeld dus, die relatie met de buren: een oude vijand die tevens je oude strijdmakker was in de oorlog tegen een andere vijand. Een oude strijdmakker die heden ten dage toch vooral weer vijand is. Hoewel... in Kiew lijkt het oostfront ver weg en herinneren alleen de vele wervingsposters van Defensie eraan dat dit land in oorlog is. Andere tegenstellingen en tegenstrijdigheden lijken vooralsnog meer bepalend: luxe appartementen en kapitale villa's in het groen, omzoomd door hekken en met geavanceerde beveiliging, tegenover naargeestige betonreuzen uit de communistische tijd. Een lange rij daklozen voor een mobiele gaarkeuken op het Maidanplein, waaraan extreem luxe auto's, de ramen donkergetint, met hoge snelheid voorbij razen.
En zo, tussen Lada en Mercedes & BMW, tussen Rusland en Europa, tussen oost en west, zijn de Oekraieners zoekend onderweg. Ik wens hen het beste.