Het hieronder afgebeelde boek heb ik met rode oortjes en heel veel herkenning gelezen. En wel uitgerekend kort na de recente Parlementsverkiezingen met z’n – in mijn ogen – teleurstellende uitslag. Rietveld biedt in dit boek een verklaring voor die uitslag. Een verklaring die op z’n minst schokkend genoemd mag worden. Hij toont namelijk aan dat een substantieel aantal christenen zich heimelijk of openlijk bekent tot het rechts-radicale politieke (let wel, dit is nog iets anders dan rechts-extremistisch) denken.
Journalist Sander Rietveld groeide op in een traditioneel protestants gezin in de rechterflank van de kerk. Als adolescent werd hij aangetrokken door de evangelische beweging en hij studeerde dan ook een jaar aan de Evangelische Hogeschool in Amersfoort, opgericht in 1974, waar destijds evangelische hardliners en ‘creationisten’ de studenten enige weerbaarheid wilden bijbrengen tegenover de godloze en god-loochenende wetenschap zoals die aan universiteiten, inclusief de theologische faculteiten, werd onderwezen.
Maar Rietveld ontwikkelde door. Net als een belangrijk deel van de toenmalige ‘evangelicals’. De Evangelische Omroep, ooit een eenzijdige evangelisatieclub die de ether vervuilde met drammerige boodschappen waar de ‘heidenen’, waar het toch allemaal voor bedoeld was, zich met afkeer of spot van afwendden, is uitgegroeid tot een serieuze speler in medialand, met kwalitatief hoogwaardige programma’s en een doordacht eigen geluid. De stichting Youth for Christ Nederland, ooit door de kerk met wantrouwen bekeken als potentiële concurrent, is een trouwe bondgenoot van de P.K.N. geworden die met programma’s als Rock Solid en Solid Friends veel betekent voor het kerkelijk jeugdwerk.
Rietveld ontwikkelde door tot een moderne, meelevend kerkganger, maar kritisch reflecterend op alles wat in de naam van God en het christelijk geloof wordt uitgekraamd en uitgedacht. Kritisch over de aannames en de grote waarheden waarmee hij groot werd in de kerk van zijn jeugd en zoals deze op de toenmalige Evangelische Hogeschool werden uitgedragen.
Over de onfeilbaarheid van de Bijbel bijvoorbeeld, als informatieboek met de volle waarheid (inclusief de wetenschappelijke feiten) over het hoe, wat, wanneer van het ontstaan van de aarde. Of over de aanname dat de Bijbel de toekomst voorspelt, en dat je met behulp van profetische passages zou kunnen aflezen in welk stadium van de ‘eindtijd’ we ons bevinden. En over het feit dat je als gelovig christen geacht werd, rechts te stemmen, en in te stemmen met de kernwapenwedloop ten tijde van de Koude Oorlog. Want de Sovjet-Unie was het rijk van de antichrist, en liever een kernkop in de tuin dan een Rus in de keuken.
Ja, de tijden zijn veranderd… En een recent onderzoek wees uit dat heel veel kerkgangers niet op christelijke partijen stemmen. Maar op wie dan wel? Dat is de onderzoeksvraag van Rietveld en hij komt tot de schokkende conclusie, dat in een bepaald segment van christelijk Nederland een opmerkelijk aantal mensen rechts-radicaal stemt. Met andere woorden: Forum voor Democratie of Partij van de Vrijheid. Baudet of Wilders dus. Hoe dat komt? Omdat beide politici en hun spindoctors inspelen op diep gewortelde angsten en zorgen van veel behoudende christenen. Mensen die zich in de multireligieuze en multiculturele samenleving van vandaag niet meer thuis voelen, die de Islam zien als de grote dreiging voor het christendom en die moeite hebben met intussen in onze samenleving breed aanvaardde fenomenen als het homohuwelijk en op de bres springen voor de exclusiviteit van het traditionele gezinspatroon met bijbehorende rollen voor vader en moeder. Zorg om het klimaat zien ze als linkse ideologie en in het Verenigd Europa een bedreiging van de oude trits God, Nederland en Oranje. Veel van deze mensen vonden Donald Trump een zegen voor de wereld en juichen het autoritaire optreden van rechts-radicale politici als Viktor Orban in Hongarije heimelijk of openlijk toe. En zo tref je bondgenootschappen van mensen en organisaties die je op het eerste gezicht niet met elkaar zou associëren: streng roomsen en ultra-gereformeerden, evangelicals, en politici als Geert Wilders, Vladimir Putin en Donald Trump en hun volgelingen, die voordeel zien in een flirt met dat behoudende christendom, omdat men een aantal overtuigingen deelt.
Rietveld heeft goede onderzoeksjournalistiek verricht. Zijn eigen opvattingen zijn evident, maar hij slaagt erin om vooral de feiten voor zichzelf te laten spreken. En daar ben ik behoorlijk van geschrokken. En ik vraag me af: hoe kan het toch dat zoveel verklaarde gelovigen kennelijk zo bang zijn voor de toekomst, dat ze zich vastklampen aan een geïdealiseerd verleden en houvast zoeken bij ideologieën, waarvan de geschiedenis ons toch afdoende geleerd heeft wat de uiterste consequenties ervan kunnen zijn…
